Polikistik Over Sendromu nedir?Nasıl Tanı Konulur, Uzun Dönemde Bekleyen Riskler Nelerdir?

Polikistik Over Sendromu Nedir?

Polikistik Over Sendromu (PCOS), kadınlarda üreme çağında en sık görülen hormonal bozukluklardan biridir. Yumurtlama problemlerine, adet düzensizliklerine, tüylenme artışına ve kozmetik sorunlara yol açabilir. Ancak yalnızca kadın sağlığını ve doğurganlığı etkilemekle kalmaz; uzun dönemde şeker hastalığı, kalp-damar hastalıkları ve rahim içi kanseri gibi ciddi sağlık riskleriyle de ilişkilidir.

Toplumda kadınların yaklaşık %8–13’ünde görülen polikistik over sendromu, kronik bir hastalıktır ve yaşam boyu takip gerektirir.

Polikistik Over Sendromunun Belirtileri

Her kadında belirtiler farklı şiddette olabilir. Bazı kadınlarda yalnızca adet düzensizliği görülürken, bazılarında hem üreme hem de kozmetik ve metabolik problemler birlikte bulunur. En sık karşılaşılan belirtiler şunlardır:

Adet düzensizliği

Seyrek adet görme (oligomenore) ya da hiç adet olmama (amenore)

Yumurtlama bozukluğu: Düzenli yumurtlama olmaması nedeniyle gebelikte zorluk

Tüylenme artışı (hirsutizm):

Yüz, göğüs, karın ve sırt bölgesinde erkek tipi kıllanma

Akne ve yağlı cilt

Saç dökülmesi (erkek tipi kellik)

Kilo artışı ve özellikle karın çevresinde yağlanma

İnsülin direncine bağlı halsizlik ve tatlı isteği

Polikistik Over Sendromuna Nasıl Tanı Konulur?

Polikistik over sendromu tanısında en çok kullanılan kriter Rotterdam Kriterleri (2003)’dür. Buna göre şu üç bulgudan en az ikisinin bulunması tanı için yeterlidir:

Adet düzensizliği veya yumurtlama bozukluğu

Androjen fazlalığına bağlı klinik ya da laboratuvar bulgular (tüylenme, akne, yüksek testosteron düzeyi)

Ultrasonla polikistik over görünümü (yumurtalıklarda çok sayıda küçük folikül ve hacim artışı)

Tanı İçin Kullanılan Yöntemler Klinik değerlendirme:

Adet düzeni, kozmetik bulgular, kilo artışı sorgulanır.

Hormon testleri: Adetin 2–4. gününde FSH, LH, testosteron, DHEA-S, prolaktin, TSH gibi testler yapılır.

Ultrason incelemesi: Yumurtalıklarda çok sayıda küçük folikül (10–12’den fazla, 2–9 mm çapında) görülmesi tipiktir.

Diğer hastalıkların dışlanması: Tiroid bozukluğu, böbreküstü bezi hastalıkları, hiperprolaktinemi ve androjen salgılayan tümörler ayırıcı tanıda mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.

Polikistik Over Sendromunun Uzun Dönemde Bekleyen Riskleri

Polikistik over sendromu yalnızca adet düzensizliği ya da kozmetik sorunlarla sınırlı değildir. Zamanında tanı konulup önlem alınmazsa uzun dönemde ciddi sağlık riskleri ortaya çıkabilir.

1. İnfertilite (Kısırlık) PCOS, kadınlarda yumurtlama bozukluğunun en sık sebebidir.

Yumurtlama olmaması veya düzensiz olması, doğal yolla gebeliği zorlaştırır.

Bazı kadınlar basit yumurtlama ilaçları ile gebe kalabilirken, bazılarında aşılama (IUI) ya da tüp bebek (IVF) tedavisine ihtiyaç duyulur.

2. Metabolik Bozukluklar İnsülin direnci PCOS’lu kadınların büyük bir kısmında görülür.

Uzun vadede tip 2 diyabet gelişme riski artar.

Bel çevresinde yağlanma (abdominal obezite) sık görülür ve metabolik sendroma zemin hazırlar.

3. Kardiyovasküler Hastalıklar Yüksek tansiyon, kolesterol ve trigliserid yüksekliği PCOS’lu kadınlarda daha sık rastlanır.

Bu durum ilerleyen yaşlarda kalp krizi ve inme riskini artırır.

4. Endometrium (Rahim İç Zarı) Kanseri Düzenli yumurtlama olmadığında rahim içi zar (endometrium) sürekli östrojen etkisi altında kalır.

Bu da endometrium kalınlaşmasına (hiperplazi) ve uzun vadede kanser gelişimine yol açabilir.

5. Gebelikte Artan Riskler PCOS’lu kadınlarda gebelik elde edilse bile:

Düşük riski

Gebelik şekeri (gestasyonel diyabet)

Gebelik hipertansiyonu ve preeklampsi

Erken doğum riski daha yüksektir.

6. Psikolojik Etkiler Tüylenme, akne, kilo artışı gibi sorunlar kadınlarda özgüven kaybı ve sosyal zorluklara yol açabilir.

Depresyon ve anksiyete bozuklukları PCOS’lu kadınlarda normal popülasyona göre daha sık görülmektedir.

Polikistik Over Sendromu Nasıl Yönetilir?

Polikistik over sendromu tamamen ortadan kaldırılan bir hastalık değildir, ancak doğru yaşam tarzı değişiklikleri ve tedavilerle kontrol altına alınabilir.

1. PKOS Yaşam Tarzı Değişiklikleri Kilo kontrolü:

   Fazla kilolu PCOS’lu kadınların sadece %5–10 kilo vermesi bile adet düzeninin normale dönmesine yardımcı olabilir.

Düzenli egzersiz: İnsülin direncini azaltır ve kilo vermeyi kolaylaştırır.

Sağlıklı beslenme: Düşük glisemik indeksli besinler, sebze, tam tahıllar ve sağlıklı yağlardan zengin diyet önerilir.

2. PKOS İlaç Tedavileri

   Doğum kontrol hapları: Adet düzenini sağlar, tüylenmeyi azaltır, rahim içi kanseri riskini düşürür.

Metformin: İnsülin direncini azaltır, kilo kontrolüne destek olur, yumurtlamayı düzenleyebilir.

Yumurtlama ilaçları: Gebelik isteyen kadınlarda klomifen sitrat, letrozol veya enjeksiyon tedavileri kullanılabilir.

3. Yardımcı Üreme Teknikleri

   Aşılamadan (IUI) başlayarak gerekirse tüp bebek (IVF) tedavisine geçilebilir.

Özellikle ileri yaş veya uzun süreli infertilite söz konusuysa tüp bebek başarı şansı daha yüksektir.

Sonuç

Polikistik Over Sendromu, yalnızca bir kadın hastalığı değil, uzun dönemde metabolik, kardiyovasküler ve psikolojik etkileri olan kompleks bir sendromdur.

Erken tanı ile hem doğurganlık korunabilir hem de uzun dönemde diyabet ve kalp-damar hastalıkları gibi ciddi riskler önlenebilir. Yaşam tarzı değişiklikleri (diyet, egzersiz, kilo kontrolü) tedavinin temel taşlarıdır. Doktor kontrolünde uygun ilaç tedavileri ve gerektiğinde yardımcı üreme teknikleri ile PCOS’lu kadınların sağlıklı bir yaşam sürmesi mümkündür.

Unutmayın: Düzenli takip ve kişiye özel tedavi, polikistik over sendromunun olumsuz etkilerini en aza indirmenin en etkili yoludur.